Sultan II. Bayezid’in sancak beyefendisi olarak bulunduğu Amasya’da 1470’te doğan I. Selim, özel hocalardan ve birçok laladan yeterli eğitim aldı. Şehzade Selim’in, 1487-1510 yıllarında Trabzon Sancak Beyliği yaptığı periyottaki idareciliği, ileride kısa sürecek saltanatının temellerini oluşturdu.

ŞEHZADE I. SELİM’İN BABASI II. BAYEZİD’E MEKTUBU

Sınır boylarındaki gelişmeleri, bilhassa Osmanlı Devleti için büyük bir siyasi-dini problem oluşturacak Şah İsmail’i dikkatle takip etti.

Oğlu Şehzade Süleyman, 1494’te Trabzon’da dünyaya geldi, öbür oğlu Şehzade Salih ise şimdi küçük yaştayken vefat etti.

Şehzade I. Selim, Sultan II. Bayezid’in kardeşi Ahmed’i tahta geçirmeye hazırlandığını öğrenince babasına sert sözler içeren mektup kaleme aldı.

ŞEHZADE SELİM’İN TAHTA YÜKSELİŞİ VE II. BAYEZİD’İN FERAGATI

Babasının hastalığının artması ve divandaki vezirlerin birçoklarının padişahı Ahmed lehine teşvik etmesi üzerine o da evvel oğlu Süleyman’ın yanına Kefe’ye, akabinde beraberinde 3 bin şahısla babasının yanına Edirne’ye gitti. Çukurçayır’da karşı karşıya geldiği babası II. Bayezid tarafından yatıştırılan Selim’e Semendire Sancağı verildi ve Macarlarla savaşması için müsaade çıktı.

Şehzade Selim, daha sonra ağabeyi Ahmed’in saltanat makamına çağrıldığını haber alınca Edirne’ye girdi, akabinde babasına yetişerek Çorlu’ya geldi. Uğraşdere mevkisinde II. Bayezid’in kuvvetleri, ani bir hücumla Şehzade Selim’i geri çekilmeye zorladı.

İstanbul’da da yeniçeriler, Şehzade Ahmed’i istemediklerini ve Selim’i desteklediklerini açıkça ilan etti. Üsküdar’a kadar gelen Ahmed kente giremedi, Kefe’de bulunan Selim’e takviye haberi yollandı. Kimi paşaların da baskısı sonucu II. Bayezid, tahtından Selim lehine feragat etmek zorunda kaldı. Böylelikle Selim, 24 Nisan 1512’de 9’uncu Osmanlı hükümdarı olarak tahta çıktı.

Tahtını bırakan II. Bayezid ise Dimetoka’ya gitmek üzere İstanbul’dan çıkışının akabinde 10 Haziran 1512’de Abalar köyünde vefat etti. Selim, babasının vefatının akabinde kendisine karşı duran kardeşleri Ahmed ve Korkut’u da saltanatın bekası için öldürttü.

İLK GAYESİ ŞAH İSMAİL OLDU

Tahta çıkan Yavuz Sultan Selim’in birinci maksadı, Osmanlı Devleti için önemli bir dini ve siyasi tehdit oluşturan Şah İsmail oldu.

Sultan Selim, 20 Mart 1514’te Edirne’den İran seferi için yola çıktı. Beş ay süren epeyce güçlü seferin sonunda 23 Ağustos 1514’te Çaldıran’da Şah İsmail karşısında zafer kazandı. Yavuz Sultan Selim, harekatını sürdürerek 6 Eylül’de Tebriz’e girip ismine hutbe okuttu, bölgede kimi imar hareketlerinde bulunup sayıları bine ulaşan ilim ve sanat adamını da İstanbul’a sevk etti.

Kışı ordusuyla Amasya’da geçiren Sultan Selim, 19 Mayıs 1515’te Safeviler’in elindeki Kemah’ı ele geçirip akabinde Sivas’a yürüdü. Devamında Şah İsmail’le işbirliği içerisindeki Dulkadiroğlulları’nı ortadan kaldırarak İstanbul’a döndü.

Diyarbakır bölgesinde Safevilerle çaba için devrin kıymetli alimlerinden İdris-i Bitlisi’yi bölgeye göndererek civardaki Sünni/Şafii aşiretlerini Safeviler’e karşı örgütlemeye çalışan Selim, Kürt beylerini de kendi tarafına çekti.

İLK OSMANLI HALİFESİ OLDU

Yavuz Sultan Selim, 5 Haziran 1516’da Doğu seferi için İstanbul’dan ayrıldı. Memluk Sultanı’nın Safevilerle ortak hareket ettiğini öğrenerek Malatya’dan Halep’e yanlışsız ilerleyen Selim, 24 Ağustos’ta Mercidabık Ovası’nda yapılan savaşta Kansu Gavri yönetimindeki Memluk ordusunu bozguna uğrattı. Selim, savaş sonrası Kansu Gavri’nin naaşını buldurup Halep’e götürterek dualarla defnettirdi.

Daha sonra Mısır seferine karar veren Yavuz Sultan Selim, evvel Şam’ı, akabinde Kudüs’ü ele geçirdi. 9 Ocak 1517’de Gazze’den Mısır’a hakikat yola çıkan Yavuz Sultan Selim, şiddetli çöl seyahatinin akabinde 22 Ocak’ta Ridaniye’de tekrar toparlanan Memluk ordusunu bir defa daha bozguna uğrattı. 15 Şubat’ta görkemli bir merasimle Kahire’ye girerek Kasr-ı Yusuf’ta Mısır tahtına oturdu.

Ridaniye Savaşı’yla Memluklerin ortadan kaldırılmasının arkanın Selim, içlerinde Abbasi Halifesi Mütevekkil-Alellah ve kimi önde gelen kimseleri, ulemayı, sanatkarları, bir kısım tüccarları, kutsal emanetleri ve ele geçirilen gereçleri donanmayla İstanbul’a sevk etti. Dönüş yolunda Şam’da Muhyiddin İbnü’l-Arabi’nin mezarını buldurarak buraya türbe, yanına da cami ve tekke yaptırdı.

Bu savaşın akabinde halifeliği Osmanlıya geçiren Selim, imparatorluğun da birinci halifesi oldu.

Sultan Selim, 2 yıl bir ay süren seferin akabinde 25 Temmuz 1518’de İstanbul’a döndü.

Padişah, Nisan 1519’da Rodos seferi için donanmaya yeni gemiler tedarik ettirip toplar döktürdü.

Sultan Selim, İstanbul’daki veba salgını sonrası 18 Temmuz 1519’da Edirne’ye gerçek yola çıktı. Sırtında çıkan bir büyük ur yüzünden Çorlu’dan ileri gidemedi. Durumu giderek ağırlaşan Sultan Selim, 22 Eylül 1520’de vefat etti.

ELÇİLİK RAPORLARINDA BİLHASSA ADALETİ ÖN PLANA ÇIKARILDI

Yavuz Sultan Selim’in vefatı, oğlu Süleyman’ın Manisa’dan İstanbul’a gelişine kadar zımnî tutuldu. 1 Ekim 1520’de İstanbul’a getirilen Yavuz Sultan Selim’in naaşı, oğlu ve devlet adamları tarafından kent girişinde karşılandı ve Fatih Mescidi’ne indirildi. Selim, burada kılınan namazdan sonra bugünkü türbesinin bulunduğu Mirza Sarayı denilen yerde defnedildi. Daha sonra oğlu Süleyman tarafından buraya bir türbe ile Sultan Selim Mescidi ve külliye yaptırıldı.

Yavuz Sultan Selim’in 8 yılı aşan hükümdarlığı, Osmanlı tarihi için bir dönüm noktası oldu. Bilhassa Doğu problemlerini ele alışı ve bunlara kesin tahlil bulma gayretleriyle dikkati çeken Selim, Safevi tehdidini önleyerek Osmanlı’da Sünni anlayışın öne çıkmasını sağladı.

Tahtı devraldığında 2 milyon 375 bin kilometrekare olan Osmanlı topraklarını, Doğu’ya yaptığı seferlerle 8 yıl üzere kısa bir müddette 2,5 kattan fazla büyüterek 6 milyon 557 bin kilometrekareye çıkardı.

Yavuz Sultan Selim’in İslam dünyası üzerinde bütünleştirici bir önder sıfatını haiz olması, “hilafet tahtının sultanı” halinde anılmasına yol açtı. Resmi evraklarda ise Mekke ve Medine’nin koruyucusu manasına gelen “Hadimü’l-Haremeyn” unvanıyla anıldı.

Batı kaynaklarında daha çok sert mizacı ile tasvir edilse de birtakım elçilik raporlarında bilhassa adaleti ön plana çıkarılan Selim, alimlerle sohbet etmeyi ve siyasi problemlerde bunların ve öteki devlet adamlarının görüşlerini almayı prensip edindi.

Yavuz Sultan Selim’in çok okuduğu ve tarihe büyük merakı olduğu, Farsçayı çok uygun bildiği, Arapçaya ve Tatar lehçesine de aşina olduğu tabir edilir. Farsça şiirlerini içeren divanı basılan Selim’in Türkçe şiirlerine de birtakım tezkirelerde rastlanır.